Mijn oma had dementie en dat kon ze heel goed verbloemen. Ik weet nog dat er op verzoek van mijn moeder een hulpverlener bij oma op visite kwam. Die vroeg hoe het met haar ging. Prima, zei ze. Er was helemaal niets aan de hand. Maar iets vertellen en iets doen, daartussen zit een wezenlijk verschil. Als mijn oma was gevraagd om even koffie te zetten, zou binnen twee tellen duidelijk zijn dat het helemaal niet zo goed met haar ging. Een ogenschijnlijk simpel iets als koffie zetten is niet zo simpel met dementie. Het vraagt om een stukje planning, om volgorde en om tijdsbesef.
Als alledaagse dingen lastig worden
Het voorbeeld van mijn oma is inmiddels heel wat jaren geleden. De laatste vijf tot tien jaar wordt er steeds meer bekend over dementie. We begrijpen beter hoe gezonde en ongezonde hersenen werken. We weten dat bij dementie het besef van tijd als eerste verdwijnt, dat planning en structuur moeilijk worden, dat het prentenboek vol met herinneringen langzaam afbrokkelt. Waarbij de plaatjes die bovenop liggen als eerste verdwijnen. De dagelijkse dingen, hoe simpel ook, worden lastig. Ga maar eens na, niet alleen koffie zetten, maar jezelf aankleden, koken. Voor heel veel dingen we op de automatische piloot doen is een zekere volgorde of planning nodig. Eerst je sokken aan, dan pas je schoenen. Eerst de aardappels schillen, dan pas het fornuis aan. En uiteraard niet vergeten om dat fornuis ook weer uit te zetten.
Neem iemand niet alles uit handen
We wonen nu langer zelfstandig thuis, ook met dementie. Alledaagse dingen kunnen dan opeens moeilijk, verwarrend en zelfs levensgevaarlijk zijn. Ik noem alleen maar het voorbeeld van iemand met dementie die gaat koken. Betekent het dat we iemand dan helemaal niets meer moeten laten doen? Nee, als u het mij vraagt. Want ook met dementie kan er nog heel veel. Als ergotherapeut begeleid ik mensen met dementie om nog zo lang mogelijk zelfstandig te blijven functioneren. Ik weet dat het verleidelijk is om iemand met dementie alles maar uit handen te nemen, want je kunt het waarschijnlijk sneller en beter, maar stel je zelf eens voor hoe het is als je helemaal niets meer kan en mag doen? Dat voelt toch niet prettig? Kan iemand niet zelf zijn boterhammen smeren, maar nog wel zelf de plak kaas erop leggen? Dan is mijn advies om iemand vooral die plak kaas zelf op de boterham te laten leggen.
Wonen met dementie: kleine tips, een groot verschil
In huis helpt het om alles zo voorspelbaar mogelijk te maken. Iets kleins als vaste plekken voor de sleutels, het helpt. Want met dementie is het lastig om die structuur zelf aan te brengen. Wapperende gordijnen, felle kleuren, lawaaierige apparaten in huis? Het zijn onaangename prikkels die voor veel onrust kunnen zorgen bij iemand met dementie, maar u moet het maar weten. Er zijn ontzettend veel van die kleine tips die een groot verschil kunnen maken in het dagelijks leven. We kunnen dementie nog steeds niet genezen, maar leren beter hoe we ermee om kunnen gaan.
Op naar de dementievriendelijke samenleving
Het delen van kennis over dementie is geen overbodige luxe, want één op de vijf mensen krijgt uiteindelijk de diagnose dementie. De kans is dus groot dat u zelf of iemand in uw omgeving met dementie te maken krijgt. Dan is het fijn dat we weten hoe we het thuis zo comfortabel mogelijk kunnen maken als we langer zelfstandig thuis moeten wonen, dat we terecht kunnen in dementievriendelijke supermarkten, waar de medewerker weet hij of zij met u of uw moeder om moet gaan. Dat er geweldige boeken zijn, zoals De dag door met dementie en De dementie van Jet en Harrie. Want alle beetjes kennis helpen op weg naar de dementievriendelijke samenleving.
Nienke de Haan is ergotherapeut en werkt al 25 jaar in de ouderenzorg. Ze begeleidt mensen met dementie om nog zo zelfstandig mogelijk te handelen en betekenis vol te leven. Ze is als dementie-expert verbonden aan Lang zult u wonen. Bekijk ook de videos’s met tips van Nienke om het leven met dementie te vergemakkelijken.